Essay: Een weerspiegeling van de samenleving in Nog een geluk dat het regent
In 1979 publiceerde Miel Vanstreels de poëziebundel Nog een geluk dat het regent, een klein maar krachtig werk dat de jonge dichter, toen 28 jaar oud, presenteerde als een scherp observator van de menselijke natuur en de maatschappij. De bundel bestaat uit 15 gedichten die zowel sociaal als persoonlijk engagement ademen, terwijl ze met minimale woorden maximale impact bereiken. Vanstreels toont zich hier als een dichter die dicht bij de werkelijkheid blijft en zich niet laat verleiden door overdadige taal of gekunstelde structuren.
1. De alledaagsheid verheffen tot poëzie
De gedichten in de bundel lijken op het eerste gezicht simpele momentopnames, maar schuilen vol diepgang en reflectie. Neem bijvoorbeeld Het gaat goed met ons, waarin een triviale gebeurtenis – de telefoon die blijft rinkelen – overgaat in een bespiegeling over de bron van zachtmoedigheid. De dichter maakt van de kleinste gebaren, zoals "een collectedame" of "de telefoon opnemen," een katalysator voor introspectie. Deze techniek versterkt de intimiteit en herkenbaarheid van zijn werk.
2. Maatschappelijke satire
Een groot deel van de bundel richt zich op maatschappelijke kritiek, zoals in Democratie, waar de absurditeit van het politieke systeem wordt blootgelegd. Elke laag van de samenleving schuift verantwoordelijkheid af, totdat het "de wil van het volk" wordt genoemd – een bittere ironie. Vanstreels hanteert een nuchtere toon die zijn boodschap des te krachtiger maakt. Engagement en Ode aan het vrije westen gaan verder in op het thema van hypocrisie en de schijnbare paradox van democratische systemen, die zowel vrijheid als conflict in zich dragen.
3. De tragiek van het leven
Naast satire vindt de lezer ook een diepe melancholie en tragiek in de bundel. Zeven en tachtig en Vijf en tachtig portretteren de laatste momenten van mensenlevens met een schrijnende eerlijkheid. Hier geen verheerlijking van de dood, maar de rauwe werkelijkheid: een gebit op de kast, een vergeelde lakenrand, en een lichaam dat simpelweg opgeeft. In deze gedichten schuilt een stil respect voor de menselijke conditie, gecombineerd met een wrange acceptatie van het onvermijdelijke.
4. Spanningen tussen generaties
Vanstreels' reflecties op familiegeschiedenis zijn even scherpzinnig als pijnlijk eerlijk. In Een kwestie van schetst hij de ironie van twee broers die in verschillende oorlogen aan tegengestelde kanten vochten, slechts om thuis opnieuw verdeeld te worden door ongelijkheid. Hier geeft de dichter commentaar op hoe grootse idealen, zoals vaderlandsliefde of gerechtigheid, vaak worden doorkruist door toevalligheden en systeemfouten.
Een toemaatje biedt een ander perspectief op intergenerationele relaties. De vader, een verzetsheld, staat in contrast met de dichter zelf, die "zonder slag of stoot geen wapens hoefde dragen." Dit gedicht legt de complexe dynamiek bloot van een zoon die zijn pacifistische identiteit deels dankt aan het gewelddadige verleden van zijn vader.
5. Intimiteit en eenzaamheid
In meer persoonlijke gedichten, zoals Zij en Evenwicht, onderzoekt Vanstreels de relatie tussen man en vrouw, verlangen en afstand. De vrouwen in zijn poëzie luisteren, slapen, of hebben afspraken, terwijl de mannen zichzelf troosten met herinneringen of alcohol. Deze ogenschijnlijke eenzijdigheid reflecteert de complexe realiteit van relaties, waarin communicatie vaak indirect en gekleurd door eigen emoties verloopt.
6. Het donkere randje
In Suicide treft de lezer misschien wel het meest indringende gedicht van de bundel. Het is een sober relaas van een ontmoeting die achteraf een cruciaal moment bleek. De dichter verwoordt met pijnlijke eenvoud de machteloosheid en schuldgevoelens die zulke situaties oproepen: "of je niet wat anders had kunnen doen / dan hem uitgebreid de weg naar het kanaal te wijzen."
7. Taal en stijl
De kracht van Nog een geluk dat het regent ligt in de eenvoudige taal en de alledaagse toon die Vanstreels hanteert. Hij doet geen moeite om te imponeren met complexe beelden of metaforen, maar brengt zijn boodschap met een bijna journalistieke precisie. Deze nuchterheid zorgt ervoor dat de gedichten rauw en eerlijk overkomen, zonder ooit pretentieus te worden.
8. Conclusie
Met Nog een geluk dat het regent schetst Miel Vanstreels een wereld waarin alledaagsheid en tragedie, humor en satire, intimiteit en vervreemding elkaar voortdurend kruisen. De bundel is een reflectie op de menselijke conditie en de maatschappij waarin we leven. De jonge Vanstreels laat zien dat poëzie niet alleen een middel is om schoonheid te creëren, maar ook een instrument om de harde waarheid te belichten. Het is een bundel die, meer dan 40 jaar na publicatie, niets aan kracht heeft ingeboet.